Fobiler

Bir duruma, nesneye, olaya, hayvana, insana karşı duyulan, aşırı derecede

yaşanan, devamlılığı bulunan ve gerçekten uzak olan endişe ve korkuya fobi

denir. Fobiler normal ve olağan gelişen endişe ve korkularla karıştırılmamalıdır.

Günlük yaşamı etkiler; yaşam kalitesini düşürür ve kişinin çevresiyle ilişkilerini

ve çevresindekilerin hayatını da etkileyebilir.

Kadınlarda erkeklerden daha çok görülür. Dört yüzden fazla çeşit fobi olduğu

söylenmektedir. Çok yaygın görülen fobiler olduğu gibi, nadiren karşılaşılan

fobiler de vardır. Örneğin ben, bu yazıyı hazırlarken hiç duymadığım üç fobiye

rastladım.

Fobilerin sebepleri arasında genetik faktörler, çevresel faktörler, çocukluk

deneyimleri, travmalar ve aşırı stresli durumlara maruz kalma sayılabilir. Fobiler

daha çok erken çocukluk yaşlarında, ergenlikte veya yirmili yaşlarda ortaya

çıkar. Nadiren görülse de ileri yaşlarda ortaya çıkan fobiler de vardır.

Fobiler ortaya çıktığı anda görülen fiziksel ve ruhsal tepkiler nelerdir?

- Endişe, kaygı

- Korku

- Duygularını kontrol edememe

- Kan basıncında düşme veya yükselme

- Terleme

- Titreme

- Çarpıntı

- Ağız kuruluğu

- Baş dönmesi

- Baş ağrısı

- Yutkunma güçlüğü

- Bayılma

- Yanma duygusu, aşırı sıcak basması

- Nefes darlığı

- Mide bulantısı

- Göğüs ağrısı

- Boğulma hissi

- Yutkunma güçlüğü

- Bilinç kaybı

Fobilere sıklıkla anksiyete ve panik atak da eşlik edebilir. Korkulan nesneye

karşı yaşanılan tepkiler panik atağa sebebiyet verebilir. Fobilerde sadece

korkulan nesneye maruz kalmak gerekmez. Bu nesneleri veya durumları

televizyonda ya da sosyal medyada izlemek, bunlar hakkında konuşulması,

nesnelerin fotoğraflarını görme, hatta bazen sadece bunları düşünmek bile

fobilerde yaşanan tepkilerden bazılarına veya hepsine yol açabilir.

En çok görülen fobilerden başlayarak nadiren görülenlere doğru örnekler

vermek istiyorum;

Sosyal fobi; Toplumdan ve insanlardan korkma. Bazı insanlar bu yüzden evden

dışarı çıkamaz hale gelirler. Bazıları ise dışarıya çıkar ama sosyalleşmek

istemez, toplantılardan, sunum yapmaktan, alışverişe çıkmaktan ve insanlarla

herhangi bir etkileşimde bulunmaktan çekinir. Eleştirilmekten korkar vb.

Agorafobi; Agorafobisi olan insanlar da evden çıkmakta zorlanırlar. Kapalı

yerlerde ve kalabalık ortamlarda bulunmaktan korkarlar. Toplu taşıma araçlarına

binmekte zorlanırlar, sinema, tiyatro, lokanta, AVM gibi yerlere gidemezler.

Agorafobi bazen tam tersi açık alanlarda bulunma korkusu anlamına da gelir.

Kişiler geniş ve açık ortamlarda bulunmaktan rahatsız olurlar. Her iki durumda

da eğer yanlarında güvendikleri biri varsa, fobi tepkileri ortaya çıkmayabilir.

Araknofobi; Örümcek korkusu. Özellikle çocuklarda ve yetişkin kadınlarda sık

görülür.

Akluofobi; Karanlık korkusu. Genellikle çocukluk yaşlarında başlar ve bazen

yetişkinlikte devam eder.

Ablütofobi; Yıkanma korkusu.

Klostrofobi; Kapalı yerde kalma korkusu.

Brontofobi; Gök gürültüsünden ve şimşekten korkmak. Bu da akluofobi gibi

genellikle çocuklukta başlar ve yetişkinlikte devam edebilir.

Akrofobi; Yükseklikten korkma. Yüksek yerlere çıkamaz ve aşağıya

bakamazlar.

Agirofobi; Karşıdan karşıya geçme korkusu. Bizim gibi maalesef trafik

kazalarının yoğun olduğu ve yayalara öncelik verilmeyen ülkelerde daha sık

görülür.

Dentofobi; Diş hekimlerine gitmekten ve dişlerine müdahalede bulunulmasından

korkmak.

Entomofobi; Böcek korkusu.

Hematofobi; Kan görmekten ve yaralanmaktan korkmak.

Antropofobi; İnsanlardan korkmak.

Aerofobi; Uçma ve uçak korkusu.

Sinefobi; Köpek korkusu.

Nomofobi; Telefonsuz veya bilgisayarsız kalma korkusu.

Pediofobi; Oyuncak bebek ve manken korkusu.

Tripanafobi; İğne ve aşı korkusu.

Gametofobi; Evli olma halinden korkmak.

Botanofobi; Bitki korkusu.

Homofobi; Eşcinsellerden korkmak.

Heterofobi; Heteroseksüellerden korkmak.

Hidrofobi; Su korkusu.

Erotofobi; Cinsellikten korkmak.

Glossofobi; Topluluk önünde konuşmaktan korkmak.

Fotofobi; Işıktan korkmak.

Elektrofobi; Elektrikten korkmak.

Farmakotofobi; İlaç kullanmaktan korkmak.

Gerontofobi; Yaşlılıktan ve yaşlanmaktan korkmak.

Dermatopatofobi; Deri hastalıkların korkmak.

Dekatriaparaskevifobi; Ayın 13’ünün cuma gününe gelmesinden korkmak.

Fobofobi; Yeni korkular edinmekten korkmak.

Jinofobi: Kadınlardan korkmak.

Seksofobi; Cinsel aktivitelerden veya cinsel organlardan korkmak.

Aritmofobi; Matematikten korkmak.

Venüstrafobi; Güzel kadınlardan korkmak.

Androfobi; Erkeklerden korkmak.

Kronofobi; Zaman kavramından korkmak.

Manyofobi; Delirmekten korkmak.

Nekrofobi; Cesetlerden korkmak.

Koulrofobi; Palyaçolardan korkmak.

Niktofobi; Geceden korkmak.

Otofobi; Yanlız kalmaktan korkmak.

Politikofobi; Politikacılardan korkmak.

Tanatofobi; Ölümden korkmak.

Zoofobi; Hayvanlardan korkmak.

Pupofobi; Kuklalardan korkmak.

Teknofobi; Teknolojiden korkmak.

Travmatofobi; Yaralanmaktan korkmak.

Sosyofobi; Toplumdan ve insanlardan korkmak.

Sevgiyle ve sağlıkla kalın,

Şebnem Kartal

Uzman Psikolog – Yazar