Narsistik Kişilik Bozukluğu ve Narsistik Kişilik Özelliği

Narsistik Kişilik Bozukluğu, kendini diğer insanlardan daha değerli ve üstün görmek anlamına gelen bir kişilik bozukluğudur. Toplumda binde beş oranında görülür. Daha yaygın gibi algılanmasının sebebi ise Narsistik Kişilik Özelliği ile karıştırılmasıdır. İlki bir patolojidir, klinik bir durumdur. İkincisi ise bazı insanlarda görülen bir özelliktir ve çok yaygındır. Narsistik Kişilik Bozukluğu olan insanlar bu durumlarının farkında değillerdir ve tedavi görmeye gerek duymazlar. Ancak Narsistik Kişilik Özelliği olan insanlar durumlarının farkındadırlar ve bunun için profesyonel yardım almaya kendileri de gönüllü olabilirler.

Her iki durumda da insanların iş, aile ve sosyal çevreleriyle ilişkilerinde sorunlar yaşanır.

Narsistler diğer insanları kendilerinin bir uzvu gibi görür; onları sürekli yönetmeye ve manipüle etmeye çalışırlar. Karşılarındaki insanlar buna karşı çıktığında da kendilerine “Hayır,” denmesine öfkelenir ve atağa geçerler. Bu saldırganca tutumlar, pasif agresyondan; örneğin, küsme, ters davranma, terk etme gibi durumlardan başlayıp, sözlü şiddete ve hatta fiziksel şiddete bile uzanabilir.

Evet, bu insanlar için yemeğin onların istediğinden daha tuzlu veya daha tuzsuz olması ciddi bir sorun olabilir. Onların koltuğuna oturulması, ya da ofiste işlerin onların istediği düzende gitmemesi, hatta konuşurken onların istedikleri sözcüklerin söylenmemesi bile sorun yaratabilir. Sürekli başkalarını küçümser ve kendilerini herkesten daha önemli görürler. Başkalarına köle muamelesi yapmayı severler. Her şey ve herkes onların istediği gibi olmalıdır. Kimseyle fazla empati kurmazlar.

Hayatta başarılı olma oranları yüksek olduğu için, liderler ve yöneticiler arasında bu gruplardan çok insan vardır. Ayrıca siyasetçiler arasında da bu özelliği veya bozukluğu olan pek çok kişi bulunmaktadır. Narsistler başarıyı ve gücü çok sever. Para da çoğunlukla onlar için önemlidir. Başarısız olurlarsa başkalarını suçlarlar.

Hayranlık, ilgi ve övgüden çok hoşlanırlar. Haklı çıkmayı, sürekli eleştirmeyi, insanları kullanmayı ve herkesten daha fazla değer görmeyi severler. Çıkarcıdırlar, kimseye haklarını yedirmezler ama başkalarının hakkını yemekten kaçınmazlar.

Birçok insan narsistlerin öz-güvenlerinin çok yüksek olduğunu düşünür ama durum böyle değildir. Tam tersi öz-güvenleri çok düşüktür. Çok kırılgandırlar. Bu yüzden işler istedikleri gibi gitmediğinde ya da sonuçlanmadığında narsistik kırılma yaşarlar.

Narsisizm neden oluşur?

Narsisizmin gelişmesinde çocukluk dönemleri önemlidir. Narsisizm çevresel faktörlerden kaynaklanır. Fakat bunun dışında genetik faktörler de narsist kişiliklerin gelişmesinde önemli bir rol oynar.

Çocukların çok eleştirilmesi, sürekli cezalandırıcı tutumlara maruz kalınması, küçümsenmesi, aşağılanması, devamlı kusurlarının altının çizilmesi, yüksek beklentiler ve değersizleştirilme narsisizme yol açabilir. Sözlü ve fiziksel şiddet, istismar da çocukların narsist olarak büyümelerine neden olabilir.

Bunun tam tersi olarak, çocukların aşırı övülmesi, çok şımartılması ve gerçek dışı bir şekilde sürekli takdir görmeleri de narsisizme yol açar. Çocuklara değer vermek ve onları övmek önemlidir fakat bunun çok abartılması, aşırı değer verilmesi ve övülmesi de sorun yaratabilir.

Narsistlerle nasıl başa çıkabilirsiniz?

Size karşı manipülatif davrandıklarında, sizi küçümseyip aşağıladıklarında ve suçladıklarında bunları kişisel almayın. Sizi aşağıya çekip yönetmeye çalışmak isterler. Bunu başarmalarına izin vermeyin. Ve asla kendinizi savunmaya geçmeyin. Onlara açıklama yapmaya çalışmayın.

Sürekli vicdanınıza oynarlar; kendilerini size acındırmaya çalışırlar. Onları terk etmek istediğinizde sizi yüceltir; yeniden elde ettiğinde ise tekrar değersizleştirmeye başlarlar.

Bir başka teknikleri de sessiz durmalarıdır. Tartışma çıkmasına zemin hazırlar, sonra da sizi yok sayar ve sizi dikkate almayarak hiç konuşmazlar. Ya da size hiç tahammül edemiyormuş gibi davranırlar. Bunlar onların oyunlarıdır, dikkat edin ve oyuna gelmeyin.

Narsisizm psikoterapi ile düzelebilir. Ancak Narsistik Kişilik Bozukluğu olan insanlar başlangıçta da yazdığım gibi psikoterapiye çok direnç gösterirler. Siz ya da yakınlarınızda bu özellik ya da bozukluk varsa mutlaka yardım alın. Narsisizm sadece insanın kendisini etkilemez, yakın çevresinde daha fazla sıkıntı ve sorun yaratır. Çevrenizde böyle biri varsa profesyonel yardım alma ve psikoterapiye devam etme konusunda teşvik edin.

Sevgiyle ve sağlıkla kalın,

Şebnem Kartal

Uzman Psikolog – Yazar