Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB)

Obsesyon; takıntı, insanların zihinlerine gelen, kaygı ve huzursuzluk yaratan düşünce ve dürtülerdir. Kompulsiyon ise, obsesyonların neden olduğu kaygı ve sıkıntılardan kurtulmak için yapılan zihinsel veya davranışsal eylemlerdir.

Obsesyonlar istek dışı gelir; kontrol edilemezler. İnsanlar zihinlerine gelen bu düşüncelerin mantıksız olduğunu düşünseler bile bunların zihinlerine girmesine engel olamazlar.    

Örneğin, obsesyon kişiye ütünün fişini çektiği halde, “git ütünün fişini kontrol et,” der. Kompulsiyon da bu kaygı verici düşünceyi ortadan kaldırabilmek için kişiyi gidip ütüyü kontrol etmeye zorlar.

Obsesyonlar, yani takıntılar en çok

-         Temizlik, bulaşma,

-         Düzen, simetri,

-         Kontrol ve kuşku alanlarında olur.

Dini takıntılar, cinsel içerikli takıntılar, varoluşsal takıntılar, sayı sayma ile ilgili takıntılar, sağlıkla ilgili takıntılar, saldırganlıkla ilgili takıntılar, biriktirme ve saklama takıntıları yaygındır.

Yukarıdaki temalara örnek vermek gerekirse;

1.     “Ellerimi yıkadım ama yeterince temizlenmedi,” diyerek tekrar tekrar yıkamak. Ya da sürekli ele veya bedenin başka bir yerine kötü, kirli bir şey bulaşmasından korkarak temizlenmek.

2.     Eve misafir gelmeden önce camlara kadar evi temizlemek, onlar gittikten sonra oturup değmedikleri yerler olsa bile evin her yerini yeniden temizlemek, örtüleri yıkamak vb.

3.     Evdeki veya ofisteki tüm nesnelerin, kütüphanedeki kitapların, mutfak dolaplarındaki bardakların, tencerelerin, tabakların yerlerinin belirli olması, hiçbirinin yerinde bir kayma olmaması, tabloların simetrik durması gibi takıntılar… Ve kurulan düzenin korunması konusunda herkesin dikkatli olmasını sağlamak için çabalamak.

4.     “Çıkarken evin kapısını kilitledim mi acaba?” diyerek defalarca kontrol etmek. Okula giderken çocuğa atkısını taktım mı diye endişelenmek; takmadığını düşünerek kötü bir şey olacağına, çocuğun hastalanacağına inanmak.

5.     Dua ederken yanlış okuduğundan endişelenmek; ibadet sırasında aklından kötü ve uygunsuz düşünceler geçmesi; namaz kılarken rekat sayılarını karıştırmaktan korkmak.

6.     İnsanlara cinsel içerikli sözler söylemekten endişe etmek; başkalarının genital bölgelerine bakmak.

7.     Varoluşsal takıntılara; “İnsan neden yaratıldı, ben niye varım, beni kim yarattı, çocuğum için iyi bir ebeveyn olabilecek miyim, yakınlarıma zarar verir miyim?” gibi düşünceler örnek olarak verilebilir.

8.     Zihninden sürekli sayı saymak; yoldaki parke taşları, merdiven basamaklarını, koltuklardaki raptiyeleri, sokaklardaki tabelaları saymak vb.

9.     Sürekli kendisinin ve yakınlarının sağlığının bozulacağına dair düşünceler… Abartılı bir biçimde beslenme ile ilgilenmek, gereğinden fazla egzersiz yapmak vb.

10. Şiddet içeren düşünceler; kendine ve/veya başkalarına zarar vermekten korkmak.

11. Çeşitli nesneler biriktirmek, hiç kullanmadığı eşyaları bile vermemek, saklama ile ilgili sürekli düşünmek.

Burada bilinmesi gereken önemli bir durum var; o da,

Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu ile

Obsesif Kompulsif Kişilik Özelliğinin ayrı şeyler olduğudur.

Obsesif Kompulsif Kişilik Özelliği çok yaygındır; pek çok insanda obsesyonlar kompulsiyonlar görülebilir. Bu kişi için ciddi bir sorun yaratmayabilir. Buna rağmen rahatsızlık duyuyorsa profesyonel yardım alabilir.

Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu ise kişilerin hayatında ciddi sorunlar yaratır. Eğer bu obsesyonlar ve kompulsiyonlar kişilerin işlevselliğini bozuyorsa, günlük işlerini yerine getirmesine engel oluyorsa, ağır ve yoğun oluyorsa, ruhsal ve bedensel olarak kendisine, yakınlarına ve başkalarına zarar veriyorsa o zaman bir bozukluktan söz edebiliriz ve buna OKB diyebiliriz.

OKB’nin sebebi genetik olabilir. Çevresel faktörler; ebeveyn ya da yakınlarında OKB görülmesi, çocukluk yaşantıları, kişilik özellikleri de OKB’ye sebep olabilir.

Aşırı kuralcı ebeveynler OKB gelişmesine neden olabilirler. Ailede aşırı kontrol veya kontrolsüzlük de iyi değildir. Çocukta sürekli suçluluk veya pişmanlık duygularına yol açan ebeveyn, aile büyüğü veya öğretmenler de çocukların ileri yaşlarda OKB geliştirmesine neden olabilir.

OKB söz konusuysa kombine tedaviler işlevsel olur. Aynı anda hem ilaç hem psikoterapi alan danışanlar bundan ciddi yarar sağlarlar.

Sevgiyle ve sağlıkla kalın,

Şebnem Kartal

Uzman Psikolog – Yazar