Savaşı çocuklara nasıl anlatmalıyız?

“Teyze, amca bir imza ver. Çocuklar öldürülmesin, şeker de yiyebilsinler.” N.H.R.

Savaşın yaşandığı ülkelerdeki çocukların durumu içler acısı. Hayatta kalabilenlerin ruh sağlıklarını düşünmek bir yana beden bütünlüklerini sağlayıp sağlayamadıklarını düşünüyoruz. Çektikleri fiziksel acıları tahmin bile edemiyoruz. Onlar için kahrolurken bir yandan da sosyal medyada, televizyonda, gazetelerdeki görsellerde savaş görüntülerine maruz kalan çocuklarımızın ruh sağlığını düşünmek zorunda kalıyoruz.

Çocuklar savaşla ilgili bir şey sormadığı sürece bu konuyu açmayabilirsiniz. Ama sizin tanıklığınızda bir habere ya da görsele maruz kaldığını fark eder ve sessiz kaldığını görürseniz “Bu konu ile ilgili konuşmak ister misin?” diye sorabilirsiniz. Eğer kabul ederse çok ayrıntıya girmeden kısa bir bilgi vererek onun kaygılarını giderebilirsiniz.

Öncelikle ilk yapmanız gereken çocukları savaşla ilgili görüntülerden ve seslerden uzak tutmak olmalı. Ayrıca bu konuda aile büyüklerini ve varsa yaşı daha büyük olan çocuklarınızı da uyarmalısınız. Küçük kardeşlerinin yanında savaştan bahsetmemelerini ve haberlere maruz kalmalarına engel olmalarını tembihleyebilirsiniz.

Gelelim, çocuklara savaşı nasıl anlatabileceğiniz konusuna;

Çocuğunuz savaşı merak ettiğinde ve bu konuyla ilgili sorular sorduğunda mantıklı ve doyurucu bilgiler verin. Amacınızın onu sakinleştirmek olduğunu da unutmayın, lütfen. Gereğinden fazla her şey yolunda gidiyor mesajı vermek de sizi onun gözünde dürüst olmaktan uzaklaştırır. Ve ondan bir şeyler sakladığınızı düşünmesine yol açar.

Savaşın kısa bir açıklamasını yapın. İki ya da daha fazla ülkenin birbirleriyle kavga halinde olmasına savaş dendiğini anlatın. Bu kavgaların sebebinin çeşitli olabildiğini söyleyin. Ülkelerin çoğunlukla toprak, para ya da başka kaynaklar için savaştığını anlatabilirsiniz.

Bizim yaşadığımız ülkenin güvende olduğunu, savaş halinde olan ülkelerden uzakta olduğunu söyleyin. Hatta bunu somutlaştırmak için ona bir dünya haritası açıp, savaşan ülkelerin nerede olduğunu ve kendi ülkenizin nerede olduğunu gösterebilirsiniz. Çocuklarınıza biz güvendeyiz mesajını çok net biçimde vermeniz gerekir, yoksa içine düşen korku ve kaygıyla başa çıkması çok zor olacaktır.

Eğer sorarsa, savaştaki ülkelerdeki insanların bazen yaralanabildiklerini ama doktorların onları hastanelerde iyileştirip, güvenli bölgelere götürdüklerini söyleyin. Her ülkede sığınaklar olduğunu, insanların oralarda saklandıklarını anlatın. Ayrıca, diğer komşu ülkelerin ve tüm dünya ülkelerinin savaşan ülkeleri barıştırmak için çabaladığını, savaşta kalan insanları kendi ülkelerine davet ettiklerini, onlara kalacak yer ve yiyecek verdiklerini anlatın.

Çocuklarınızın sadece kendilerinin güvende olduklarını bilmeleri onlar için yeterli olmayacaktır. Çünkü savaştaki ülkelerdeki çocuklarla özdeşim kurar ve onlar adına suçluluk duyabilirler. Bu yüzden yukarıdaki gibi savaştaki ülkelerin çocuklarının da güven altına alındıklarını bilmeleri iyi olacaktır. Ayrıca savaşan ülkelerdeki insanlara yardımlar gittiğini de söyleyin, orada aç, susuz kalmadıklarını bilmek onlara iyi gelecektir.

Halkların çoğunlukla savaş istemediğini, ülkeleri yöneten bazı kişilerin halklar adına savaş kararı aldıklarını da söyleyebilirsiniz. Böylece çocuğunuzun herhangi bir halka düşman olmasına engel olabilirsiniz.

Sizin tek başınıza savaşı durduramayacağınızı ama savaşan ülkelere yiyecek, giyecek ve para yardımı yapabileceğinizi anlatın ve bunun için birlikte harekete geçin. Bir şeyler yapabilmek onlara kendilerini iyi hissettirecektir.

Çocuğunuz savaşla ilgili soru sordukça konuşmaya devam edin ve sorularına yanıt verin. Gereksiz konuşmalar yapmayın. Savaşla ilgili duygularını ifade etmesine yarayacak oyunlar oynamasına, resimler yapmasına olanak sağlayın. Bu konudaki korku ve kaygılarını ne kadar çok ifade ederse, onun için o kadar iyi olacaktır.

Bütün bu konuşmalar işe yaramıyorsa, çocuğunuz huzursuz, güvensiz hisse otmeye devam ediyorsa, uykusu, iştahı, okulu ve arkadaş ilişkileri olumsuz etkilendiyse oyun terapisi yapan bir psikologdan yardım isteyin. İkincil travma ya da dolaylı travma dediğimiz bu durum uzun vadede önemli sıkıntılara yol açabilir.

Sevgiyle ve sağlıkla kalın,

Şebnem Kartal

Uzman Psikolog – Yazar